Οδηγίες για να αλλάξεις τον κόσμο*

*Ιnstructiones para cambiar el Mundo

Ι.

Κατασκεύασε έναν ουρανό κάπως κοίλο. Τον βάφεις με πράσινο ή καφέ, χρώματα όμορφα και γήινα. Τον ραντίζεις με σύννεφα κατά πώς σου’ ρχεται. Κρεμάς με προσοχή ένα ολόγιομο φεγγάρι στη δύση, ας πούμε στα τρία τέταρτα του ορίζοντα. Στα ανατολικά σηκώνεται αργά ένας ήλιος λαμπερός και ισχυρός. Μάζεψε άντρες και γυναίκες και μίλα τους αργά και στοργικά, θ’ αρχίσουν να περπατάνε μόνοι τους. Κοίταξε τη θάλασσα με αγάπη. Την έβδομη μέρα ξεκουράσου.

ΙΙ.

Μάζεψε τις απαραίτητες σιωπές. Σφυρηλάτησέ τες με ήλιο και θάλασσα και σκόνη και νύχτα. Με υπομονή ακόνισε κάποιο απ’ τα άκρα τους. Διάλεξε ένα ένδυμα καφέ και ένα μαντήλι κόκκινο. Περίμενε την αυγή και ξεκίνα για τη μεγάλη πόλη. Με το που θα σε δουν οι τύραννοι θα φύγουν τρομοκρατημένοι σπρώχνοντας ο ένας τον άλλον. Μα… μη σταματάς!... Ο Αγώνας μόλις άρχισε.

ΟΙ ΟΡΙΣΜΟΙ

Η Θάλασσα > Είναι πλατιά και υγρή, αλμυρή. Κοιτιέται πάντα από μπροστά και σε όλο της το μέγεθος. Τελικά κάποιος βγαίνει καθαρός κι ανίκητος. Το ν’ αγαπάει συνεχίζει να είναι δύσκολο… να περπατάει το ίδιο. Στη θάλασσα υπάρχουν πολλά πράγματα, μα πάνω απ’ όλα υπάρχει νερό, νερό, συνέχεια νερό. Θυμήσου: δεν υπάρχει δίψα, τέτοια που να την πιει…

Ο Ποιητής > Τα πρώτα του ποιήματα είναι πάντα κατάρες (αυτά που ακολουθούν το ίδιο). Ερωτεύεται συνέχεια και πέφτει με την ίδια συχνότητα. Υψώνεται αργά μέσα στις τέχνες. Θέλει να γελάσει και γι’ αυτό διαλέγει συνέχεια να κλαίει. Τείνει να εξαφανιστεί (ως είδος).

Ο Άνεμος > Ο πραγματικός καπετάνιος του κόσμου, κατευθύνοντας σκόνη και συναισθήματα, διασκεδάζει μαζί μας και, λέγεται πως, δεν περνάει και πολύ άσχημα.

Οδηγίες για να ξεχάσεις

Βγάλε έξω αργά αυτήν την αγάπη που σε πονάει όταν ανασαίνεις. Κούνησέ την λίγο μέχρι να ξυπνήσει. Πλύν’ την με προσοχή, ώστε να μη μείνει ούτε η παραμικρή βρωμιά. Καθαρή κι ευωδιαστή, δίπλωσέ την τόσες φορές όσες είναι αρκετές για να αποχτήσει μέγεθος νυχιού του μεγάλου δάχτυλου του δεξιού ποδιού. Περίμενε μέχρι να περάσει κάποιο μυρμήγκι, να είσαι ευγενής και γενναιόδωρος, και φόρτωσε σ’ αυτό το βαρύ φορτίο. Θα το μεταφέρει σε μέρος ασφαλές, σε κάποια βαθειά σπηλιά. Αφού το κάνεις αυτό, πήγαινε να γεμίσεις για χιλιοστή φορά την πίπα σου με καπνό μπροστά στη θάλασσα της ανατολής. Η λησμονιά θα φτάσει παράλληλα με το τέλος του καπνού και το πλησίασμα της θάλασσας σε σένα. Αν θες να ξαναβρείς αυτήν την αγάπη που τώρα ξεχνάς, φτάνει να γράψεις μια μακρόσυρτη επιστολή μιλώντας για ταξίδια άγνωστα, για λερναίες ύδρες, για ανεμόμυλους, για γραφεία και γι’ άλλα τέρατα το ίδιο τρομακτικά. Στην επιστροφή σου απ’ το ξενοδοχείο θα ξαναβρείς την αγάπη σου ίδια κι όμοια όπως την έστειλες, ίσως με λίγο σκόνη κι όνειρο στο εξώφυλλο.

και για να θυμηθείς

Οδηγίες για να πας μπροστά

Μπροστά σ’ έναν οποιονδήποτε καθρέφτη, κατάλαβε πως δεν είμαστε το καλύτερο του εαυτού μας. Μπορούμε όμως πάντα να σώσουμε κάτι: ένα νύχι για παράδειγμα…

Οδηγίες για να γράψεις ένα τραγούδι

Κατ’ αρχήν δεν είναι υποχρεωτικό να ξέρεις νότες, ομοιοκαταληξίες και ρυθμούς – αρκεί ν’ αρχίσεις να σιγοτραγουδάς κάποιο παλιό σκοπό. Επανέλαβέ τον μέχρι που να μην έχει καμιά σχέση με το πωτότυπο. Τα λόγια είναι το λιγότερο, μιας κι από ποιήματα άλλο τίποτα. Για τις όποιες αμφιβολίες όμως, πρόσεχε να μην σ’ ακούσει κανείς, γιατί κι από κριτικούς άλλο τίποτα.

Οδηγίες για να μην κλαις

Εφόσον κάποιος άνθρωπος

παραμένει νεκρός

κανένας να μη ζήσει.

Ακόμη και σιγά σιγά

ας αρχίσουμε να πεθαίνουμε

μέχρι κάτι ν’ αλλάξει

σ’ αυτήν την αδικία.

  [Roberto Fernandez Retamar]

Eξεγερμένοι πήγαμε στο θάνατό του. Και πριν απ’ αυτόν υπήρχαν κι άλλα πέντε ονόματα που, μαζί και χώρια, χάραζαν τη μνήμη μας. Μετά ήρθαν να προσθέσουν το αίμα τους κι άλλα. Χαρακωνόμασταν ήδη στη βάση του βουνού, το αίμα που προστέθηκε σ’ αυτό των άλλων, μας ανέβασε στην κορυφή.

Σε χρόνους μακρινούς, ένωναν με ζήλο όλο αυτό το αίμα με το δικό τους, ώστε να μη χαθεί στο ποτάμι. Συνεχίσαμε να βαδίζουμε χωρίς να κοιτάμε πολύ μακριά και κάποιοι άνοιξαν την γυαλιστερή κασέλα για να ξανανοίξουν τη μνήμη μας, και με το αίμα τους μας υποχρέωσαν να υψώσουμε το βλέμμα μας.

Ξεσηκωνόμασταν πάντα στο θάνατό τους. Κι έτσι ο καθένας προχωράει βάζοντας το μερίδιο αίματος που του αντιστοιχεί μέχρι να εξεγερθούν κι άλλοι, μέχρι την εποχή που όλοι όρθιοι θα βάλουμε έναν νέο ήλιο σ’ ένα νέο ουρανό.

Οδηγίες για το θάνατό μου

Αυτοί που τώρα λεν “πόσο κακός είναι” κάποτε θα πουν “πόσο καλός ήταν”. Κι εγώ θα φύγω γελώντας, κοροϊδεύοντάς τους συνέχεια, κοροϊδεύοντας εμένα δηλαδή.

Οδηγίες για να ερωτευθείς

Διάλεξε μια οποιαδήποτε γυναίκα. Επικέντρωσε την προσοχή σου σε κάποιο σημείο του κορμιού της και άρχισε να την αγαπάς. Αύξησε σιγά σιγά την αγάπη σου μέχρι να την ολοκληρώσεις. Αφού κάνεις όλα αυτά δώσε ένα τέλος γρήγορα γιατί ο έρωτας προκαλεί εθισμό.

Οδηγίες για να νοιώσεις συμπόνοια

Καημενούληδες, τόσο μικροί και με τόσο μεγάλη επανάσταση να κάνουμε.

Οδηγίες για να πετύχεις

Αποφάσισε να γράψεις ένα βιβλίο. Βάλε μαζί διάφορες αναμνήσεις (τουλάχιστον 16). Γράψε ένα μακρύ πρόλογο και, στις λίγες σελίδες που απομένουν, στρίμωξε τις αναμνήσεις. Ο δείκτης περιεχομένων δεν είναι απαραίτητος.

Μετά διέσχισε κολυμπώντας τον Ατλαντικό και κατέκτησε την Ευρώπη. Το βιβλίο θα πουληθεί όπως το ζεστό ψωμί.

Οδηγίες για να τα παρατήσεις

Μην κοιτάς πίσω.

Συνήθως φτάνει αυτό…

Οδηγίες για να μετρήσεις τη σιωπή

Οι αναμνήσεις φτάνουν.

Μην τις μετράς, το αποτέλεσμα είναι συνήθως απογοητευτικό.

Οδηγίες για τα δάκρυα

Σχημάτισε με τα χέρια σου ένα δοχείο κι αποθήκευσε ένα ένα τα δάκρυα. Μόλις γεμίσει άδειασ’ το σε κάποιο ξένο τόπο και φτιάξε τόσες θάλασσες όσες είναι απαραίτητες. Βάφτισέ τες με ονόματα όμορφα κι αποκαλυπτικά. Απέφυγε κοινοτυπίες όπως “πικρή θάλασσα” ή “θάλασσα του πόνου και της ηδονής”. “Θάλασσα δένδρο”, “θάλασσα ήλιος”, “θάλασσα καπέλο” και παρόμοια ονόματα είναι πιο κατάλληλα.

Οδηγίες για να μετρήσεις τους έρωτες

Άναψε την πίπα και συνέχισε να περπατάς. Μάζεψε με προσοχή κάποια απ’ τα πιο ξεχασμένα φιλιά, κάποιες κοτσίδες μαλλιών, δυο τρεις ματιές, μια ανάμνηση ή κάτι άλλο από λευκά ή σκουρόχρωμα δέρματα, ένα ποίημα χαλασμένο και μια σόλα παπουτσιού (αυτό το τελευταίο για να δώσεις ανθεκτικότητα σ’ όλα αυτά). Ανακάτεψ’ τα όλα κι αρωμάτισέ τα διακριτικά. Μοίρασε αυτό που βγήκε δια δύο, τόσες φορές όσες χρειάζεται ώστε να μη μείνει τίποτα.

Οδηγίες για να πέσεις και να ξανασηκωθείς

Συνέχισε να περπατάς, όταν θα το καταλάβεις θα είσαι ήδη πεσμένος στο χώμα, σ’ αυτή την άβολη θέση που κάθονται οι κούκλες. Αμέσως μετά ξεκίνα να σκέφτεσαι έντονα και πεισματικά τα ωφέλη που θα ‘χεις αν μείνεις εκεί στο χώμα. Μα ήδη οι σύντροφοι απομακρύνονται και η πληγή απέχει πολύ απ’ την εμφάνιση ενός καθαρού συναισθήματος, σίγουρα.

Δεν σκέφτεσαι καν την ιδέα να μείνεις εκεί όλη σου τη ζωή, με τη λάσπη να γεμίζει την ψυχή και το σακίδιό σου, έτσι φτάνει η στιγμή να σηκωθείς. Δύσκολη κατάσταση και με απρόβλεπτα αποτελέσματα. Ίσως να ‘ναι καλύτερα να συνεχίσεις να μένεις στη γη και να σέρνεσαι λίγο λίγο, αλλά εκτός του ότι είναι ελαφρώς αντιαισθητικό, δε είναι και πραγματοποιήσιμο (πιστέψτε με το δοκίμασα). Θα υπάρχει πάντα κάποια κρυμμένη ρίζα ή κάποιο αγκάθι να σε κρατήσει, κι έτσι λοιπόν αρχίζεις και πάλι να σκέφτεσαι τις ανέσεις του να κάθεσαι στη λάσπη ακόμα και με τα κουνούπια, τα νταβάνια και τις μύγες. Πάνω που αποφασίζεις να σηκωθείς, πράγμα που γίνεται όλο και πιο δύσκολο, εμφανίζεται η περίπλοκη διαδικασία του να στηριχτείς με τα χέρια ή με τα γόνατα όπου χρειαστεί και να βάλεις το βαρύ σάκκο σου στην πλάτη (είναι απλό να κουβαλήσεις το σπίτι σου στον ώμο σου: φτάνει ένα δίχτυ πλαστικό και μια αιώρα). Μα το σακίδιο επιμένει να κουβαλάει άλλα πράγματα, απίθανα: μερικά βιβλία με ποιήματα, κανένα ρούχο, καμιά παράταιρη κάλτσα, το γιατρικό για την υφήλιο, φαγητό, καμιά υγρή κουβέρτα… Το φορτίο στο σύνολό του ζυγίζει τόνους (κυρίως μετά τις πρώτες ώρες περπατήματος) και γυρίζει στη λάσπη κάθε φορά που του ‘ρχεται όρεξη, δηλαδή σχεδόν πάντα.

Τώρα πια, χελώνα με τα μούτρα στο χώμα, ακοουθεί η σκηνή κατά την οποία το ένα πόδι πατάει και το άλλο σηκώνεται, με την ανάλογη φυσικά αντίδραση των γονάτων. Ο ορίζοντας έτσι, όλο και πλαταίνει και θα παραμείνει για πάντα ξένος. Με το βλέμμα στη γη ξαναξεκινάς ως την επόμενη πτώση που θα πραγματοποιηθεί μόλις λίγα βήματα μετά.  Και η ιστορία επαναλαμβάνεται…

Οδηγίες για να μετρήσεις την αποστροφή

Αρκεί η μνησικακία και σε τελική ανάλυση, δεν αξίζει και τον κόπο.

Οδηγίες για να μετρήσεις τη ζωή

Παίρνεις ένα κομμάτι σπάγγο, σε όποιο μέγεθος θέλεις και αρχίζεις να το βάζεις στη δεξιά τσέπη του παντελονιού σου μέχρι να συμβεί κάτι απ’ τα παρακάτω:

α) να γεμίσει η τσέπη σπάγγο

β) να κουραστείς να βάζεις σπάγγο στην τσέπη σου.

Όταν συμβεί κάτι απ’ τα δύο προαναφερθέντα, ή και δύο, περίμενε κάποιο βροχερό βράδυ. Τη στιγμή ακριβώς που η βροχή αρχίζει να είναι αβέβαιη για το αν θα πέσει ή όχι στη γη, βγάλ’ το σπάγγο και πέταξέ τον ψηλά, όσο πιο ψηλά μπορείς, με μαγικές κινήσεις, και ταυτόχρονα ψιθύρισε τα παρακάτω λόγια: “Κοιτώ, μετράω, υπάρχω, η ζωή”. Αν έχουν ακολουθηθεί οι οδηγίες κατά γράμμα, ο σπάγγος θα παραμείνει ακίνητος στον αέρα για μερικές στιγμές πριν επιστρέψει στη γη ένα μάτσο νήματα.

Μ’ αυτόν τον τρόπο έχεις μετρήσει ένα κομμάτι ζωής. Αν, παρόλο που έχεις ακολουθήσει τις οδηγίες σωστά, το σκοινί δεν ανταποκρίνεται στα όσα είπαμε παραπάνω, μην ανησυχείς και δοκίμασε μ’ άλλον σπάγγο. Καμιά φορά υπάρχουν και σπάγγοι που αρνούνται πεισματικά να μετρήσουν τη ζωή (έχουν ήδη αρκετά προβλήματα –λένε- με το να δένουν μπότες, παπούτσια και άλλα απίθανα πράγματα).

Ζούγκλα Λακαντόνα, Τσιάπας
Μεξικό, 1984-1989

Απ’ τα βουνά του Μεξικάνικου Νότου
Subcomandante Insurgente Marcos

-----------------

[Πρωτοβουλία Αλληλεγγύης για τον αγώνα των Ζαπατίστας / Θεσσαλονίκη, Απρίλης ’96]